ایران براساس روش تحلیل راهربدی SWOT هدف: هدف اصلی این پژوهش ارزیابی عملکرد کتابخانههای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان براساس روش تحلیل راهربدی

Transcript

1 ارزیابی عملکرد کتابخانههای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ایران براساس روش تحلیل راهربدی SWOT چڪیده مینا ذاكر شهرک زهرا اباذری هدف: هدف اصلی این پژوهش ارزیابی عملکرد کتابخانههای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان براساس روش تحلیل راهربدی SWOT است. روش/ رویكرد پژوهش: روش پژوهش پیامیشی- تحلیلی و تلفیقی از روش مطالعات اسنادی و میدانی است و بهمنظور شناسایی نقاط قوت ضعف فرصت و تهدید کتابخانههای کانون مطالعه بر روی کارکنان و کاربران فعلی کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اعم از نویسندگان مرتجامن تصویرگران و دیگر دستاندرکاران حوزه ادبیات کودک و نوجوان مدیران کتابخانههای کانون مراکز استانها و همچنین معاونان و مدیران عالی کانون انجام شد و با بهکارگیری روشهای آماری برای توصیف اطالعات گردآوری شده از مطالعه میدانی و تحلیل دادههای کیفی بهدست آمده براساس مصاحبه حضوری ساختاریافته براساس ماتریس SWOT نقاط قوت ضعف فرصت و تهدید استخراج شد. یافتهها: ارتباط و تعامل بین حوزههای مختلف کودکان و نوجوانان با کتابخانه مرجع کانون کم است. کتابخانه مرجع کانون تنها بهطور مستقیم با کارگزار بیناملللی در ارتباط است. میزان آشنایی کارکنان با زبان خارجی در حد متوسط است و درصد بسیار کمی از آنها با سایر زبانهای خارجی آشنایی دارند. اکرث کتابخانههای کانون فاقد منابع خارجی برای کاربران خود هستند. نتیجهگیری: براساس ماتریسSWOT مجموع امتیازات کانون از لحاظ عوامل داخلی برابر /96 از حداکرث امتیاز ممکن است. بنابراین درمجموع کانون از نظر عوامل داخلی دچار ضعف است اما در واکنش به عوامل خارجی کانون با امتیاز / در وضعیت میانه قرار دارد. ڪلیدواژهها كتابخانههای كودكان و نوجوانان كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان ارزیابی عملكرد روش SWOT

2 فکری پرورش کانون کتابخانههای عملکرد ارزیابی ایران در نوجوانان و کودکان SWOT راهربدی تحلیل روش براساس اباذری زهرا شهرک ذاكر مینا 9// پذیرش: 9// دریافت: مقدمه و آیینها قوام دانشها گسترش مایه و تمدن و فرهنگ بالندگی بارز نشانههای از کتابخانه رسالت بار بیشترین دانش انفجار عصر در که نهادی منزله به و ملتهاست باور استحکام )اوانز است اثربخش و کارآ خوب اداره نیازمند میکشد دوش به را اطالعرسانی سنگین.)87 در باید دارد برعهده که پژوهشیای و آموزشی اطالعرسانی وظیفه نظر از کتابخانه مدیریت راه از جز اطالعرسانی مراکز و کتابخانهها بالنده زندگی ادامه باشد. مطرح جامعه 86(. )خالوئی نیست میسر صحیح ارتقاء ضمن که است راهبردی فرآیندهای ترین از یکی نیز عملکرد ارزیابی بهعنوان ارزیابی میکند. مشخص را سازمان هر برنامههای و اهداف تحقق میزان پاسخگویی کارآمد است ابزاری و میرود بهشمار مدیریت اصلی عناصر از و کلیدی فعالیتهای از یکی آنها ریشهیابی با و میبرند پی سازمان ضعف و قوت نقاط به آن طریق از کارکنان و مدیر که 86(. فوالدی فاتحی ( میدهند انجام را عملکرد بهبود برای اصالحی اقدامات فرآیندبرنامهریزیاستراتژیک در ی مرحلهبسیار راهبردی وتحلیل تجزیه رد که ضعفهایی و قوتها برحسب سازمان موقعیت مرحله این در میشود. محسوب است مواجه آن با بیرونی محیط در که تهدیدهایی و فرصتها و دارد خود درونی محیط دانششناسی و اطالعات علم دکرتی. مسئول( )نویسنده minazaker@gmail.com دانششناسی و اطالعات علم گروه دانشیار. شامل تهران واحد اسالمی آزاد دانشگاه 7 9 شامره سازماندهیاطالعات و ڪتابداری ملی فصلناطالعات

3 شهرک ذاكر مینا اباذری زهرا راههای تعیینکننده و سازمان تواناییهای حرکتدهنده راهبردها میگیرد. قرار ارزیابی مورد چیستی درواقع راهبردها میکنند. بیان را مطلوب وضع به موجود وضع از رسیدن کاری فکری فضای بر و میسازند مشخص را سازمان اساسی اقدامات چگونگی و چرایی 86(. )احمدی دارند کامل احاطه آن تصمیمگیری و تصمیمسازی فرآیندهای و كالس در حضور طریق از تنها نوجوانان و كودكان در خالقیت و تفكر قوه ذوقی پرورش كه دارند نیاز آنها بلكه نمیشود میسر آزمونها در موفقیت حتی یا تكراری تكالیف دادن انجام و بنابراین كند. برآورده را نیاز این یاز بخش میتواند كتابخانه و بیاندیشند نكته هر ژرفای به برای وسیلهای كتابخانهها كه چرا میشود محسوب ضرورت یك نیز كودك كتابخانه وجود.)78 )بابالحوائجی میآیند بهحساب فرهنگ رفتن باال و سواد ترویج خواندن تقویت حال در ساله 6 سابقهای با نوجوانان و كودكان فكری پرورش كانون كتابخانههای هك میروند بهشمار ایران در نوجوانان و كودكان به خدمات ارائه مركز ترین حاضر كه نشده فراهم فرصت این تاكنون اما بردارند گام تعالی سوی به تالشاند در همواره این كتابخانهها این آرمان كه آنجا از گیرد. قرار بررسی مورد ملی بهصورت آنها عملكرد حاضر وضعیت بررسی با باید ابتدا بیافزایند خود عملكرد كیفیت بر روزبهروز كه است از پس تا شود مشخص آرمانی شرایط از آنها نزدیكی یا دوری كتابخانهها میزان این عملكرد تعالی و رشد راه در الزم گامهای برداشتن خود برای قوتهای و ضعفها از آگاهی با آن تحلیل رویکرد با کانون کتابخانههای عملکرد پژوهش این در بنابراین كنند. برنامهریزی میگیرد. قرار ارزیابی مورد SWOT ماتریس الگوی کاربرد عمومی خدمات سازمانهای بهعنوان کتابخانهها و تفکر به ملزم را مدیران دنیا در آن عملکرد فرآیند و کتابخانه فعالیتهای بهینهسازی خدمات بر کیفیت مدیریت است. كرده کیفیتگرا نگرش و سازمانی فرهنگ سیستم تغییر و کارگروهی اطمینان براساس کاری روابط مداوم و پایدار توسعه دقیق ارزیابی کاربران 8(. تفرشی )مشهدی است مبتنی باکیفیت سرویسهای ارائه استراتژیک انسانی منابع مدیریت ویژه مباحث از یکی عملکرد مدیریت و ارزیابی که درصورتی میآید. بهحساب سازمان و کارکنان عملکرد ارتقاء برای مناسبی ابزار و است بخشی میتواند شود اجرا و طراحی سازمان در آن نیاز پیش و ملزومات با عملکرد مدیریت ارائه عملی راهکارهای آنها حل جهت در و شناسایی را سازمان مشکالت و مسائل از کارهایی و ساز با و دارد سازمان و افراد عملکرد به جامعی نگرش عملکرد مدیریت کند. رو این از 8(. )غریب میکند ایجاد سینرژی سازمانی و فردی عملکرد بین مشخص است. کانون کتابخانههای عملکرد ارزیابی حاضر تحقیق اساسی مسئله گفت میتوان 8 9 شامره سازماندهیاطالعات و ڪتابداری ملی مطالعات فصلنامه

4 ارزیابیعملکردکتابخانههایکانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ایران براساس... مروری بر مقاالت منتشر شده در کشور در سالهای گذشته نشان میدهد که مطالعات گستردهای در حوزه برنامهریزی راهبردها بهطور عام و برنامهریزی راهبردیSWOT بهطور خاص انجام نشده است. از عمده مقاالت و پژوهشهای انجام شده در حوزه برنامهریزی راهبردی میتوان به تحقیقات مدهوشی و تاری )86( در حوزه راهبرد صادرات غیرنفتی امینی و خباز باویل )88( در صنعت خودرو حسنقلیپور و آقازاده )8( برای شرکتهای متوسط و کوچک صنعتی و نورایی )8( در پژوهش زیست فناوری کشور بهزادفر و زمانیان )87( در صنعت گردشگری و صحت و پریزادی )88( در صنعت بیمه اشاره كرد. با مروری بر مطالعات انجام شده می توان بیان كرد که با وجود بسیار باالی برنامهریزی راهبردی در توسعه و شکوفایی کشور در عصردانایی محور تا به حال مطالعاتی در حوزه برنامهریزی راهبردی در حوزه کتابخانههای کودکان و نوجوانان انجام نشده است. از همین رو باتوجه به خأل موجود در این حوزه ارزیابی عملکرد کتابخانههای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ایران براساس روش تحلیل راهبردی SWOT انجام شد. روش پژوهش روش پژوهش پیمایشی- تحلیلی است كه تلفیقی از روش مطالعات اسنادی و میدانی است و بهمنظور شناسایی نقاط قوت ضعف فرصت و تهدید کتابخانههای کانون مطالعه گستردهای بر روی کارکنان و کاربران فعلی کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اعم از نویسندگان مترجمان تصویرگران و دیگر دستاندرکاران حوزه ادبیات کودک و نوجوان مدیران کتابخانههای کانون مراکز استانها و همچنین معاونان و مدیران عالی کانون انجام گرفت و با بهکارگیری روشهای آماری برای توصیف اطالعات گردآوری شده از مطالعه میدانی و تحلیل دادههای کیفی بهدست آمده براساس مصاحبه حضوری ساختاریافته و ماتریس SWOT نقاط قوت ضعف فرصت و تهدید استخراج شد. یافته ها در این بخش خالصه یافتههای تحقیق به تفکیک هر یک از گروههای مورد مطالعه در قالب جداول و نمودارها ارائه میشود. پرسش اول: وضع موجود کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان چگونه است در پاسخ به پرسش اول پژوهش در جدول وضعیت کتابخانه مرجع از لحاظ شاخصهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. 9 فصلناطالعات ملی ڪتابداری و سازماندهیاطالعات شامره 9

5 شهرک ذاكر مینا اباذری زهرا وضعیت ویژگیها عالمت با که شاخصهایی. که میدهد نشان شده مشخص و است ویژگی آن دارای کتابخانه مشخص عالمت با که شاخصهایی بودن دارا عدم نشاندهنده شدهاند ویژگیهستند. مرجع کتابخانه ویژگیهای بررسی است اهدافکوتاهمدتوبلندمدت رسیدنبه دارایخطمشیمکتوببرای آیاکتابخانه راتعریفمیكند وظایفكتابخانهكاربرانبالقوهوبالفعل اهدافو آیا است رامشخصكرده اندازهگیریبرایتعیینمیزانكارآیی وظایفكتابخانهشاخصهاومعیارهایقابل اهدافو آیا است ذكرشده آتیكاربرانكتابخانه اطالعاتیبرایبرآوردننیازهایجاریو وظایفكتابخانهكمی تمجموعهومنابع اهدافو آیا زمانیمناسببازنگریمیشود درفواصل وظایفكتابخانه اهدافو آیا ارتباطبینبخشهایکتابخانهکامال مشخصاست آیافرآیندتقسیمکار سلسلهمراتب,اختیاراتومسئولیتهاوچگونگی ادارهمیشود آیاكتابخانهبهصورتمستقل دارند ارتباط رسارسکشورباکتابخانهمرجع آیاكتابخانههایمختلفکانوندر است روشنیتوصیفشده آنهابهدقتو ارتباطبینكتابخانههاونحوههمكاری آیاچگونگی انجاكاری درصورت آیا دارد وجود درموردكتابخانه و... ارائهنظروتصمیمگیریبرایبودجه خطمشی آیاكمیتهمشورتیبرایسیاستگذاری است آیامقرراتكاریبرایكتابخانهتدوینشده رئیسكتابخانهكامال مشخص معی ن تعریفشدهومدوناست اختیارات وظایف مسئولیتهاو آیاحوزه روشنومرشوحهستند وظایف دارایرشح آیاکارکنانکتابخانه دارد ارزیابیمستمركارمندانكتابخانه آیاكتابخانهبرنامهایبرای دانشگاهیمرتبطندارند دربخشهایمختلفکتابخانهمشغولند آیادرکتابخانهشامافرادیكهتحصیالت آسیبدیدناحتاملیمداركمجموعه نسخهپشتیبانتهیهمیكند آیاكتابخانهبهمنظورپیشگیریاز دارایبودجهمستقلاست آیاکتابخانه داراست را الزم آیاكتابخانهبرایاستفادهازشبكههایبیناملللیامكانات آیاباایجادشبکهاطالعرسانیمیانکتابخانههایکانونموافقید آیامجموعهكتابخانهمرتبا بااستفادهازفهرستنارشان منابعكتابشناختیموضوعی فهرستهایاستانداردموردسنجشقرارمیگیرد دارد راهكارهایمناسبومكتوببرایگزینشوگسرتشمنابعومجموعهخود آیاكتابخانهخطمشیو دارد )انتخابوتهیه( درخصوصمجموعهسازی آیاكتابخانهسیاستمدو نومكتوبی جدول 9 شامره سازماندهیاطالعات و ڪتابداری ملی مطالعات فصلنامه

6 ارزیابیعملکردکتابخانههایکانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ایران براساس... یافتههای پژوهش در جدول نشان میدهد كتابخانه مرجع بهصورت مستقل اداره نمیشود هر چند که دارای بودجه مستقل است. کتابخانه مرجع درحال حاضر دارای خطمشی مکتوب برای رسیدن به اهداف بلندمدت و کوتاهمدت نیست و اهداف و وظایف كتابخانه شاخصها و معیارهای قابل اندازهگیری برای تعیین میزان كارآیی را مشخص نمیکند و در آن كمی ت مجموعه و منابع اطالعاتی برای برآوردن نیازهای جاری و آتی كاربران كتابخانه ذكر نشده است. در تحلیل اطالعات گردآوری شده در پاسخ به پرسش دوم پژوهش میزان رضایت کاربران از خدمات کتابخانه مرجع مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور بررسی تحلیلی درخصوص یکسان بودن میزان رضایت کاربران از خدمات کتابخانه مرجع از آزمون ناپارامتری فریدمن استفاده شده است. پرسش دوم: نیازها و انتظارات کاربران کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان چگونه است 8 78/876 / تعدادپاسخگویان آماره آزمون کای دو درجه آزادی سطح معناداری آزمون جدول نتایج ازمونفریدمن درخصوص یکسانبودنمیزان رضایت کاربران ازخدماتکتابخانه نتایج آزمون نشان داد که چون سطح معناداری آزمون )/( از سطح آزمون )/= α( کوچکتر است لذا فرض یکسان بودن میزان رضایت کاربران با 9 درصد اطمینان رد میشود. پرسش سوم: وضع موجود کتابخانههای کودکان و نوجوانان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ایران چگونه است در پاسخ به پرسش سوم پژوهش خدمات ارائه شده در کتابخانههای کانون مراکز استانها مورد بررسی قرار گرفت. تحلیل دادههای گردآوری شده از نظرات مدیران کتابخانههای استانی نشان داد که در حال حاضر امانت مواد چاپی و غیرچاپی در 7 درصد کتابخانهها تحقیق در زمینه کودکان در 67/9 درصد کتابخانهها آموزش به کاربران برای استفاده از منابع در 7/ فصلناطالعات ملی ڪتابداری و سازماندهیاطالعات شامره 9

7 شهرک ذاكر مینا اباذری زهرا میشود انجام کتابخانهها درصد در تحقیقات منابع و تازهها معرفی و کتابخانهها درصد و دیجیتال کتابخانه انتشاراتی تخصصی اطالعرسانی بانکهای نظیر خدماتی درمقابل و سایر فراوانی توزیع جدول در میشود. انجام کم بسیار اطالعات انتشار و تولید و پورتال بینکتابخانهای امانت که است این توجه و ذکر قابل نکته است. آمده شده ارائه خدمات مقدار این که میشود انجام کتابخانهها درصد /9 در مرجع خدمات و درصد 8/6 در میدهد. نشان استانی کتابخانههای برای را نامطلوبی شرایط خدمات فراوانی فراوانی درصد 7/ غیرچاپی و چاپی مواد امانت 67/9 9 كودكان زمینه در تحقیق 7/ 6 منابع از استفاده برای کاربران به آموزش / تحقیقات و منابع تازههای معرفی /9 مرجع خدمات 9/ منابعاطالعاتی مدیریت 9/ بازیابی و ذخیره 9/ جاری آگاهیرسانی خدمات ارائه 9/ برونسازمانی و سازمانی بین همکاریهای و ارتباط /7 منایهسازی و سازماندهی /7 منابعالکرتونیکی اطالعرسانی 8/6 8 چاپی منابع اطالعرسانی 8/6 8 امانتبینکتابخانهای 8/6 8 کامپیوتری یا دستی موضوعی فهرستهای تهیه / 7 اطالعات گزینشی اشاعه / 6 منابع تکثیر و کپی تهیه 7/9 منابع گردآوری و سفارشات 7/9 منایهسازی و چکیدهنویسی / اطالعات انتشار و تولید /7 /6 /6 در شده ارائه خدمات فراوانی توزیع مراکزاستانها کانون کتابخانههای پورتال و دیجیتالی کتابخانه خدماتانتشاراتی بانکهایاطالعرسانیتخصصی جدول 9 شامره سازماندهیاطالعات و ڪتابداری ملی مطالعات فصلنامه

8 ارزیابیعملکردکتابخانههایکانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ایران براساس... پرسش چهارم: نقاط قوت و ضعف فرصت تهدید استخراج شده کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان براساس ماتریس SWOT چگونه است در پاسخ به پرسش چهارم پژوهش بهطور کلی طبق مصاحبههای بهعمل آمده با مدیران ارشد کانون نقاط قوت ضعف فرصت و تهدیدهای فعالیت کانون شامل موارد زیر است: جدول ردیف داشنت حوزههای مختلف و تنوع فعالیت دسرتسی به منابع ارزشمند دارا بودن رابط با مراکز تحقیقاتی بهرهمندی از نیروهای مجرب در سطح انتظار بودن تعامل با سایر کتابخانهها نیاز به بازنگری مجدد و اصالح اساسنامه کتابخانه نبود بودجه کافی نبود ساختامن مناسب عدم مدیریت واحد برای برنامهریزی ضعف چارت سازمانی عدم همدلی کارکنان گویه ها همکاری و همیاری نهادهای مشابه در داخل و خارج کشور اعتبار عمومی کانون برخورداری از آوازه و شهرت در داخل و خارج کشور برخورداری از حامیتهای دولت برخورداری از اعتبار مردمی ارتباط با وزارت آموزش و پرورش ارتباط با یونیسف ارتباط با رایزنهای فرهنگی کشورهای صاحب سبک نبود رقیب برای کانون تحریمها و تبلیغات منفی علیه ایران نقاط قوت نقاط ضعف فرصتها تخصیصندادناعتبارات الزم تهدیدات کم بها دادن به امور فرهنگی کودکان و نوجوانان از طرف مسئوالن جمعبندی نظرات مدیران ارشد کانون فصلناطالعات ملی ڪتابداری و سازماندهیاطالعات شامره 9

9 مینا ذاكر شهرک زهرا اباذری در پاسخ به سؤال چهارم پژوهش پس از شناخت و ارزیابی و طبقهبندی عوامل داخلی و خارجی براساس تحلیل دادهها و همچنین نظرات مدیران ارشد کانون کتابخانههای استانی و مدیر کتابخانه مرجع با استفاده از روش SWOT استراتژیهای مناسب هر یک از بخشهای WT SO WO ST را پیشنهاد میكنیم. بدین منظور در ابتدا نظرات هر یک از گروهها به تفکیک ارائه میشود و سپس در ادامه با تلفیق نظرات ماتریسSWOT تشکیل میشود. لیست نقاط قوت و ضعف فرصت تهدید استخراج شده از نتایج مطالعه کم ی تهدید فرصت نقاط ضعف نقاط قوت مشکل خرید نرشیات و کتابهای التین از طریق کارگزاران بیناملللی بهدلیل تحریماقتصادی کمبود بودجه نبودن نیروی متخصص در این زمینه ناتوانی در اطالعرسانی نرسیدن نرشیات و کتب بهموقع نرسیدن نرشیات و کتب به علت مشکالت مالی سفارشات نرشیات التین و کتابهای التین برگزیده به علت تحریم کشور مشکالت متدید اشرتاک منابع بهدلیل کمبود بودجه نبود پایگاه اطالعاتی آنالین آشنایی کافی کارکنان کتابخانههای عدم آشنایی کارکنان با سایر زبانهای خارجی حامیت از ایجاد شبکه استانی با رایانه و اینرتنت ارتباط و تعامل بین حوزههای مختلف کودکان و اطالعرسانی میان کتابخانه دارای بودجه مستقل و نوجوانان با کتابخانه مرجع کانون کم است کتابخانههای کانون مقررات كاری تدوین شده است. عدم امکان ارتباط با بانکهای اطالعاتی كتابخانه برنامهای معی ن برای مشکل دسرتسی به اینرتنت ارزیابی مستمر كارمندان خود مشکل بهروز نبودن منابع موجود در کتابخانه و روزآمد کردن منابع دارد. کتابخانه مرجع کانون برای عدم وجود کامپیوتر کافی برای استفاده کاربران استفاده از شبكههای بیناملللی نیروی انسانی کتابخانه مرجع در حال حارض از دارای امكانات الزم است. رشایط الزم برای ارائه خدمات در سطح بیناملللی تهیه منابع خارجی )غیرفارسی( تا برخوردار نیست حدودی بهصورت نظاممند انجام كتابخانه مرجع بهصورت مستقل اداره منیشود نبود وجود منابع خارجی جدید و بهروز نبودن میشود. دارای خطمشی مکتوب برای منابع رسیدن به اهداف بلندمدت و عدم بودجه کافی برای خرید منابع خارجی نبود منابع کافی در ارتباط با ادبیات کودک و کوتاهمدت نوجوان کامل و بهروز نبودن منابع مرجع نظرات مدیر کتابخانهمرجع جدول فصلنامه مطالعات ملی ڪتابداری و سازماندهیاطالعات شامره 9

10 ارزیابیعملکردکتابخانههایکانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ایران براساس... تهدید فرصت 6/7 درصد کاربران کتابخانه مرجع رضایت کمی از خدمات حدود 7 درصد کاربران عالقه زیادی به استفاده از منابع کتابخانه دارند. اطالعاتی حوزه کودکان و نوجوانان سایر کشورها دارند. برآورده شدن کمرت از حد متوسط نیاز اطالعاتی کاربران از 77/ درصد کاربران ترجیح میدهند که از طریق کتابخانه منابع فارسی و خارجی موجود در کتابخانه مرجع منابع مورد نیازشان را تهیه کنند. 67/6 درصد مهارت و توانایی کتابداران در کمک به کاربران 9 درصد ایجاد کتابخانه بیناملللی کودکان و نوجوانان را بسیار کتابخانه را در حد کم ارزیابی كردهاند. الزم و رضوری دانستهاند. نقاط ضعف نقاط قوت کاربران کتابخانه مرجع کمی از کارکنان دارای تحصیالت مرتبط با کتابداری هستند اکرثیت کارکنان تا حد متوسط رو به و اکرثیت کارکنان بهصورت قراردادی در کتابخانههای کانون 6/7 درصد کتابخانهها دارای بودجه مستقل بوده و برای استفاده از شبکههای بیناملللی دارای امکانات الزم هستند. 8 درصد کتابخانهها فاقد منابع خارجی باالیی با رایانه آشنا هستند. مشغول کار هستند. اکرث کارکنان تا حد متوسطی با اینرتنت درصد بسیار کمی از کارکنان با سایر زبانهای خارجی آشنایی درصد مدیران استانی رضورت ایجاد کتابخانه بیناملللی را برای استفاده کاربران خود بودهاند. در حد زیاد ارزیایی كردهاند. دارند. آشنایی دارند. کتابخانههای کانون در انتخاب و خرید کتاب مستقل نیستند. مدیراناستانی ادامه جدول لیستنقاطقوتوضعف فرصت تهدید استخراجشده از نتایجمطالعهکم ی فصلناطالعات ملی ڪتابداری و سازماندهیاطالعات شامره 9

11 مینا ذاكر شهرک زهرا اباذری در پایان این بخش براساس میزان هر یک از عوامل داخلی و بیرونی بر شمرده شده از یک سو و میزان جدی بودن فرصت یا تهدید یا میزان قوی و ضعیف بودن کانون از سوی دیگر در امتیاز دهی به شاخصها بهصورت زیر عمل شد: برای تعیین میزان هر یک از شاخصها به هر عامل یکی از شاخصهای ضریب وزنی بین تا را اختصاص دادیم سپس با تقسیم امتیاز هر شاخص بر کل امتیازات ضریب وزنی نرمالیزه شده محاسبه شد که مجموع امتیازات نرمالیزه شده برابر است. در مرحله بعد به هر یک از عوامل امتیازی بین تا برحسب میزان تطابق کانون با فرصتها و تهدیدها یا میزان قوی و ضعیف بودن کانون ارائه و سپس حاصلضرب ضریب نرمالیزه شده در امتیاز وضع موجود کانون امتیاز معیار محاسبه شد. جمع امتیاز وزن دار کانون حداقل و حداکثر و امتیاز متوسط برای سازمانها / است که اگر اگر نمره نهایی سازمان کمتر از / باشد یعنی سازمان از نظر عوامل داخلی درکل دچار ضعف است و اگر نمره نهایی بیشتر از / باشد بیانگر این است که سازمان از نظر عوامل درونی درکل دارای قوت است. همچنین در مورد فرصتها و تهدیدها امتیاز نشان میدهد که سازمان در میان نهادهای مشابه دارای موقعیتی برجسته و امتیاز هم نشان میدهد که سازمان با تهدیدات قابل توجه جدی مواجه است. در جداول زیر جزئیات مربوط به عوامل مورد بررسی ارائه شده است. در امتیازدهی به هر یک از عوامل از نظرات کارشناسان کانون بهره گرفته شده است. قوی خیلی قوی نقاط قوت بسیار تا حدودی کم بسیار کم بی امتیاز معیار / داشنت مقررات كاری تدوین شده / داشنت برنامهای معین برای ارزیابی مستمر كارمندان كتابخانه مرجع / دارا بودن رابطه با مراکز تحقیقاتی / در سطح انتظار بودن تعامل با سایر کتابخانهها فراهم بودن بسرت و آمادگی برای ایجاد کتابخانه بیناملللی /7 جدول 6 آشنایی کافی کارکنان کتابخانه /7 محاسبه امتیازکانون از مرجعبا رایانهو اینرتنت لحاظعوامل داخلی 6 فصلنامه مطالعات ملی ڪتابداری و سازماندهیاطالعات شامره 9

12 ارزیابیعملکردکتابخانههایکانون نوجوانان و کودکان فکری پرورش... براساس ایران در قوی خیلی قوی قوت نقاط بسیار حدودی تا کم کم بسیار بی امتیاز معیار /7 برای مکتوب خطمشی دارای و بلندمدت اهداف به رسیدن کوتاهمدت /7 با متوسطی حد تا کارکنان اکرث دارند آشنایی اینرتنت /7 مجرب نیروهای از بهرهمندی /9 کتابخانه مستقل بودجه بودن دارا مرجع /9 فعالیت تنوع /9 تا )غیرفارسی( خارجی منابع تهیه نظاممند بهصورت حدودی /9 کتابخانههای کارکنان اکرثیت به رو متوسط حد تا استانی هستند آشنا رایانه با باال / استفاده برای الزم امكانات داشنت بیناملللی شبكههای از / ارزشمند منابع به دسرتسی خیلی ضعیف ضعیف ضعف نقاط بسیار حدودی تا کم کم بسیار بی / برای کافی کامپیوتر وجود عدم کاربران استفاده / سایر با کارکنان آشنایی عدم خارجی زبانهای / بانکهای با ارتباط امکان عدم اطالعاتی / منابع خرید برای کافی بودجه عدم خارجی و مهارت کاربران درصد 67/6 به کمک در کتابداران توانایی کم حد در را کتابخانه کاربران كردهاند. ارزیابی 6 جدول ادامه از امتیازکانون محاسبه داخلی لحاظعوامل / 7 9 شامره سازماندهیاطالعات و ڪتابداری ملی فصلناطالعات

13 مینا ذاكر شهرک زهرا اباذری خیلی ضعیف ضعیف نقاط ضعف بسیار تا حدودی کم بسیار کم بی / کمی از کارکنان دارای تحصیالت مرتبط با کتابداری هستند و اکرثیت کارکنان بهصورت قراردادی در کتابخانههای کانون مشغول کار هستند. / کتابخانههای کانون در انتخاب و خرید کتاب مستقل نیستند. / عدم همدلی کارکنان / ارتباط و تعامل بین حوزههای مختلف کودکان و نوجوانان با کتابخانه مرجع کانون کم است. / مشکل دسرتسی به اینرتنت / مشکل بهروز نبودن منابع موجود در کتابخانه و روزآمد کردن منابع / نیروی انسانی کتابخانه مرجع درحال حارض از رشایط الزم برای ارائه خدمات در سطح بیناملللی برخوردار نیست. / كتابخانه مرجع بهصورت مستقل اداره منیشود. / نبود وجود منابع خارجی جدید و بهروز نبودن منابع / نبود منابع کافی در ارتباط با ادبیات کودک و نوجوان / کامل و به روز نبودن منابع مرجع / 6/7 درصد کاربران کتابخانه مرجع رضایت کمی از خدمات کتابخانه دارند. / برآورده شدن کمرت از حد متوسط نیاز اطالعاتی کاربران از منابع فارسی و خارجی موجود در کتابخانه ادامه جدول 6 محاسبه امتیاز کانون از لحاظ عوامل داخلی 8 فصلنامه مطالعات ملی ڪتابداری و سازماندهیاطالعات شامره 9

14 ارزیابیعملکردکتابخانههایکانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ایران براساس... خیلی ضعیف ضعیف نقاط ضعف بسیار تا حدودی کم بسیار کم بی / / / / / /6 /6 /9 نیاز به بازنگری مجدد و اصالحاساسنامه کتابخانه نبود بودجه کافی عدم مدیریت واحد برای برنامهریزی ضعف چارت سازمانی عدم تالش جدی در زمینه راهاندازی کتابخانه بیناملللی نبود ساختامن مناسب کتابخانههای کانون در انتخاب و خرید کتاب مستقل نیستند. مجموع امتیازات کانون ادامه جدول 6 محاسبه امتیازکانون از لحاظعوامل داخلی قوی خیلی قوی فرصتها نبود رقیب برای کانون بسیار تا حدودی کم بسیار کم بی امتیاز معیار / /8 /8 /8 / / / / / / / / درصد مدیران استانی رضورت ایجاد کتابخانه بیناملللی را زیاد ارزیایی كردهاند. برخورداری از اعتبار مردمی ارتباط با وزارت آموزش و پرورش 6/7 درصد کتابخانهها دارای بودجه مستقل بوده و برای استفاده از شبکههای بیناملللی دارای امکانات الزم هستند. 9 درصد ایجاد کتابخانه بیناملللی کودکان و نوجوانان را بسیار الزم و رضوری دانستهاند. برخ ورداری از آوازه و ش هرت در داخ ل و خارج کشور حامیت از ایجاد شبکه اطالعرسانی میان کتابخانههایکانون 77/ درصد کاربران ترجیح میدهند که از طریق کتابخانه مرجع منابع مورد نیازشان را تهیه کنند. همکاری و همیاری نهادهای مشابه در داخل و خارج کشور برخورداری از حامیتهای دولت ارتباط با یونیسف جدول 7 محاسبهامتیازکانوناز لحاظعواملخارجی 9 فصلناطالعات ملی ڪتابداری و سازماندهیاطالعات شامره 9

15 شهرک ذاكر مینا اباذری زهرا قوی قوی خیلی فرصتها بسیار تا حدودی کم بسیار کم بی امتیاز معیار / کشورهای فرهنگی رایزنهای با ارتباط سبک صاحب /7 به زیادی عالقه کاربران درصد 7 حدود کودکان حوزه اطالعاتی منابع از استفاده دارند. کشورها سایر نوجوانان و /7 کانون عمومی اعتبار / خیلی ضعیف ضعیف تهدیدها بسیار تا حدودی کم کم بسیار بی / کتب و نرشیات بهموقع نرسیدن / اطالعرسانی در ناتوانی / آنالین اطالعاتی پایگاه نبود /7 بودجه کمبود / التین کتابهای و نرشیات خرید مشکل تحریم بهدلیل بیناملللی کارگزاران طریق از اقتصادی / متخصص نیروی نبودن / مشکالت علت به کتب و نرشیات نرسیدن مالی / التین کتابهای و التین نرشیات سفارشات کشور تحریم علت به برگزیده / بهدلیل منابع اشرتاک متدید مشکالت بودجه کمبود / منابع فاقد استانی کتابخانههای درصد 8 بودهاند. خود کاربران استفاده برای خارجی / ایران علیه منفی تبلیغات و تحریمها / الزم اعتبارات ندادن تخصیص 7 جدول ادامه و کودکان فرهنگی امور به دادن بها کم مسئوالن طرف از نوجوانان / / مجموعامتیازاتکانون از امتیازکانون محاسبه خارجی لحاظعوامل 9 شامره سازماندهیاطالعات و ڪتابداری ملی مطالعات فصلنامه

16 ارزیابیعملکردکتابخانههایکانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ایران براساس... جدول 8 فرصتها و تهدیدها نقاط قوت و ضعف حدود 7 درصد کاربران عالقه زیادی به استفاده از منابع اطالعاتی حوزه کودکان و نوجوانان سایر کشورها دارند. اعتبار عمومی کانون حامیت از ایجاد شبکه اطالعرسانی میان کتابخانههای کانون ترجیح اکرثیت کاربران در تهیه منابع از طریق کتابخانه مرجع همکاری و همیاری نهادهای مشابه در داخل و خارج کشور برخورداری از حامیتهای دولت ارتباط با یونیسف ارتباط با رایزنهای فرهنگی کشورهای صاحب سبک رضورت باالی ایجاد کتابخانه بیناملللی کودکان و نوجوانان 6/7 درصد کتابخانهها دارای بودجه مستقل بوده و برای استفاده از شبکههای بیناملللی دارای امکانات الزم هستند. برخورداری از آوازه و شهرت در داخل و خارج کشور درصد مدیران استانی رضورت ایجاد کتابخانه بیناملللی را زیاد ارزیایی كردهاند. برخورداری از اعتبار مردمی ارتباط با وزارت آموزش و پرورش نبود رقیب برای کانون کمبود بودجه و تخصیص ندادن اعتبارات الزم نرسیدن بهموقع نرشیات و کتب مشکل خرید نرشیات و کتابهای التین از طریق کارگزاران بیناملللی به دلیل تحریم اقتصادی نبود پایگاه اطالعاتی آنالین نرسیدن نرشیات و کتب به علت مشکالت مالی سفارشات نرشیات التین و کتابهای التین برگزیده به علت تحریم کشور مشکالت متدید اشرتاک منابع بهدلیل کمبود بودجه 8 درصد کتابخانههای استانی فاقد منابع خارجی برای استفاده کاربران خود بودهاند. تحریمها و تبلیغات منفی علیه ایران کم بها دادن به امور فرهنگی کودکان و نوجوانان از طرف مسئوالن ناتوانی در اطالعرسانی استراتژیهای استخراج شده فصلناطالعات ملی ڪتابداری و سازماندهیاطالعات شامره 9

17 مینا ذاكر شهرک زهرا اباذری داشنت امكانات الزم برای استفاده از شبكههای بیناملللی دسرتسی به منابع ارزشمند دارا بودن بودجه مستقل کتابخانه مرجع تنوع فعالیت تهیه منابع خارجی )غیرفارسی( تا حدودی بهصورت نظاممند اکرثیت کارکنان کتابخانههای استانی باالتر از حد متوسط با رایانه آشنا هستند. آشنایی کافی کارکنان کتابخانه مرجع با رایانه و اینرتنت دارای خطمشی مکتوب برای رسیدن به اهداف بلندمدت و کوتاهمدت اکرث کارکنان تا حد متوسطی با اینرتنت آشنایی دارند. تدوین برنامه اسرتاتژیک و جامع توسعه فعالیتهای کانون ایجاد شبکه داخلی بین کلیه کتابخانههای کانون استانها در رسارس کشور و اشرتاکگذاری منابع خارجی از طریق این شبکه اجرای برنامه تحول اداری در کانون مترکز بر گسرتش توسعه فناوری اطالعات و ارتباطات بهمنظور تأمین برخی از کمبودها از این طریق مترکز بر گسرتش منابع کتابخانههای استانی با استفاده از منابع داخلی آمادگی برای ایجاد کتابخانه بیناملللی بهرهمندی از نیروهای مجرب داشنت برنامهای معی ن برای ارزیابی مستمر كارمندان كتابخانه مرجع دارا بودن رابطه با مراکز تحقیقاتی ادامه جدول 8 استراتژیهای استخراج شده در سطح انتظار بودن تعامل با سایر کتابخانهها داشنت مقررات كاری تدوین شده نتیجهگیری نتایج بررسیها در جداول - 8 نشان میدهد که مجموع امتیازات کانون از لحاظ عوامل داخلی برابر /96 امتیاز و از حداکثر امتیاز ممکن است. بر این اساس میتوان گفت فصلنامه مطالعات ملی ڪتابداری و سازماندهیاطالعات شامره 9

18 ارزیابیعملکردکتابخانههایکانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ایران براساس... که درمجموع کانون از نظر عوامل داخلی دچار ضعف است اما در واکنش به عوامل خارجی کانون با امتیاز / در وضعیت میانه قرار دارد. یافتههای پژوهش درمورد کارکنان کتابخانههای کانون نشان میدهد که میزان آشنایی کارکنان با زبان خارجی در حد متوسطی است و درصد بسیار کمی از آنها با سایر زبانهای خارجی آشنایی دارند. یافته های دیگر پژوهش حاضر نشان میدهد که ارتباط و تعامل بین کتابخانههای کانون با کتابخانه مرجع کم است درصورتیکه ارتباط بین کتابخانهها بسیار ضروری به نظر میرسد چون کتابخانه مرجع میتواند از طریق تعامل با دیگر کتابخانههای کانون ارزشهای بهدست آورده را به کودکان و نوجوانان در تمامی شهرهای ایران انتقال دهد. همچنین یافتههای پژوهش نشان میدهد که اکثر کتابخانههای کانون فاقد منابع خارجی برای کاربران خود بودهاند بنابراین برای آشنایی کودکان و نوجوانان از منابع خواندنی دیگر کشورها باید امکانات دسترسی آنان به منابع خارجی فراهم شود و این امر با راهاندازی کتابخانه دیجیتالی میسر میشود. یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهد که کتابخانه مرجع کانون به دلیل تحریم اقتصادی و کمبود بودجه با مشکالتی نظیر خرید نشریات و کتابهای التین از طریق کارگزاران بینالمللی مواجه است. بنابراین با توجیه طرح برای مدیران ارشد مسئوالن و کارشناسان کانون و معرفی خألهای موجود تجارب سایر کشورها و مزایای حاصله برای آنها و ارائه برآوردی از بودجه و امکانات مورد نیاز میتوان منابع مورد نیاز کتابخانه را فراهم كرد. موارد زیر بهعنوان راهکار و برای بررسیهای آتی پیشنهاد میشود: - پژوهش و مطالعه برای احداث و راه اندازی كتابخانه بین المللی برای كودكان و نوجوانان در سطح كشور - پژوهش و مطالعه برای ایجاد شبکه اطالعرسانی بین کتابخانههای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان - پژوهش و مطالعه برای بررسی نحوه تعامل و مشارکت کتابخانهها با یکدیگر ازجمله متمرکز یا غیرمتمرکز - پژوهش و مطالعه درباره نحوه تعامل کتابخانه بینالمللی با کتابخانههای کانون در سراسر کشور - پژوهش و مطالعه برای انتخاب نرمافزارهای مناسبی بهمنظور الکترونیکی كردن منابع موجود در کتابخانه مرجع با رعایت حق مؤلف - مطالعه تطبیقی ادبیات کودکان و نوجوانان کشورهای مختلف دنیا فصلناطالعات ملی ڪتابداری و سازماندهیاطالعات شامره 9

19 شهرک ذاكر مینا اباذری زهرا از دبستان از پیش سنی گروههای به ارائه قابل خدمات درمورد مطالعه و پژوهش - کتابخانهبینالمللی طریق و کارکنان به مختلف زبانهای آموزشی دورههای برگزاری - چگونگی و کتابداران و مربیان مهارتهای افزایش برای آموزشی دورههای برگزاری - نوجوانان. و كودكان با آنان ارتباط برقراری منابع از: 9 اسفند 7 بازیابی.»)SWOT( راهبردی تحلیل»روش )86(. محمدرضا احمدی موردی )مطالعه راهبرد تدوین جامع روش به راهبرد»تدوین )88(. صمد خبازباویل محمدتقی امینی. :7- بازرگانی مدیریت نشریه تبریز(«. خودرو سهند شرکت رضوی قدس آستان مشهد: ناصری. فرشته ترجمه کتابداران. برای مدیریت فنون )87(. ادوارد جی. اوانز اسالمی. پژوهشهای بنیاد کتابخانههای برای رهنمودهایی و آموزشگاهی کتابخانههای و نقش )78(. فهیمه بابالحوائجی تربیت. و تعلیم پژوهشکده پرورش و آموزش وزارت تهران: کودکان. محصول بخش بر تکیه با گردشگری توسعه راهبردی»برنامهریزی )87(. روزبه زمانیان مصطفی بهزادفر ایران صنعت و علم دانشگاه مهندسی علوم بینالمللی نشریه نیشابور«. شهرستان موردی: نمونه.-9:89 کوچک«. و متوسط شرکتهای برای راهبردی»برنامهریزی )8(. هاشم آقازاده حسنقلیپور طهمورث. -6 : بازرگانی پژوهشنامه فصلنامه الزهرا دانشگاه مرکزی کتابخانههای در فراگیر کیفیت مدیریت سطح»ارزیابی )86(. مرضیه خالویی و تربیتی علوم دانشکده اطالعرسانی و کتابداری ارشد کارشناسی پایاننامه مدرس«. تربیت و الزهرا. دانشگاه روانشناسی قوت نقاط تحلیل در شبکهای تحلیل فرآیند تکنیک»بهکارگیری )88(. عیسی پریزادی سعید صحت. - : صنعتی مدیریت ایران(«. بیمه سهامی شرکت موردی )مطالعه تهدید و فرصت ضعف کشور«. فناوری زیست پژوهش راهبردی»برنامهریزی )8(. منوچهر نورایی محمدحسین صنعتی. - : 8 عالی آموزش در برنامهریزی و پژوهش فصلنامه. ۱۴۵: تدبیر ارزیابی«. و عملکرد مدیریت شیوههای و ها»روش )8(. رمضانعلی غریب از: 88 آذر 8 بازیابی اجرایی«. دستگاههای عملکرد»ارزیابی )86(. سهیال فوالدی فاتحی 9 شامره سازماندهیاطالعات و ڪتابداری ملی مطالعات فصلنامه

20 ارزیابیعملکردکتابخانههایکانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ایران براساس... مدهوشی مهرداد تاری غفار )86(.»راهبردهای توسعه صادرات غیرنفتی استان مازندران«. پژوهشنامه بازرگانی -9 :. مشهدیتفرشی شکوه )86(.»ارزیابیسطحمدیریتکیفیتفراگیردرکتابخانههایمرکزیعلومپزشکی ایران و ارائه راهکار برای ارتقاء آن«. رساله دکتری دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم تحقیقات تهران. استناد به این مقاله: ذاکرشهرک مینا اباذری زهرا )9(.»ارزیابی عملکرد کتابخانههای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ایران براساس روش تحلیل راهبردی «. SWOT فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطالعات )(:-6. فصلناطالعات ملی ڪتابداری و سازماندهیاطالعات شامره 9